Kendini Kurtarma

Kendinizi kurtarmak için ne yapacağınızı biliyor musunuz? Ve bildiğinizi stres altında, yardım almadan ve yüzeye tırmanmadan yapabilecek misiniz? Emin değilim…

Dalışta işler kötüye gitmiş ve dalış eşiniz yardım edemiyorsa, kendinizi kurtarmak için beş argümana ihtiyacınız olacaktır: Antrenman, tecrübe, sağlıklı bir vücut, ekipman ve fikir. Bunlara sahip olunması sonucu sualtı daha güvenli hale geldiği gibi çok da keyifli olur. “Çok emin olman, çok rahat olman demektir. Rahat olman ise alacağın keyfi artırır.”

Kendini Kurtarma Eğitimi

Birkaç gizli püf noktası vardır. Genel olarak her şartta kendinizi kurtarmak ihtiyacı için öğrenmiş olduğunuz beceriler vardır. Fakat öğrenmiş olduğunuz becerileri yapabilecek misiniz? Herkes yapamaz. Open-Water brövenizi aldığınızdan beri hiç sualtında scuba’nızı çıkardınız mı? Ben hiç çıkarmadım. Eski aletleri ve dalış becerilerinizi bilerken veya yenisi ile değiştirirken hiçbir disiplinin resmi talimatları, iyi bir öğretmenin yerini alamaz. Doktorların eğitime sürekli devam etmeleri icap eder çünkü insan hayatı onların ustalıklarına bağlıdır. İnsanların hayatı veya en az bir insan hayatı da sizin dalış becerilerinize bağlıdır.

Herhangi bir ileri scuba kursu eski becerileri tekrarlayıp yeni beceriler kazandırarak, sizi daha usta balıkadam yapacaktır. Teknik dalış kursları, eşli dalış veya gurup dalışında size, kendinize güvenmeyi öğretir. Bu çok çekici dalışlarda, gurubun her bir üyesi gurubun gücünü azaltmak yerine ona güç katar. Herkes kendini kurtarmak için elinden geleni yaparak takım arkadaşları ile uyum içerisinde olur. Solo dalış kurslarında eğer solo dalış yapmazsanız yararlı bir şey öğrenemezsiniz. Esasen her kurs, kriz anında kendinize güvenmeyi öğretir. Dalış lideri ve eğitmenin amacı aynı zamanda kendi özgüvenini geliştirebilen birisi olmaktır. Çünkü bir eğitmen öğrencisinden gerçeğe yakın kurtarma yardımı yapmasını bekleyemez ve kendini kurtarmayı biliyor olmalıdır.

Çoğumuz için en iyi kendini kurtarma kursu, bir başkasını kurtarma becerilerini de içine alandır. Kurs aldığınız zaman size verilen uzmanlık öğrenimini, şimdi sınamak durumunda olmanız size tuhaf gelebilir. Kurs aldığım kişi kursu aldığımda; “Özgüven ve kişisel beceri seviyemdeki artış gerçekten bröve aldığım herhangi bir kurs gibidir.” demişti. Acil durum becerilerinin tekrarı, nasıl olduğu ve ne yapılması gerektiği konusunda yapılabilecek daha doğru uygulamayı gözünüzde canlandırır.

Eğer bir kursun tamamına katılmak için zamanınız veya paranız yok ise alternatiflerden en iyisi temel dalış becerilerinizi tekrar edebileceğiniz bir kısa kursa katılmak olabilir. Bu beyninizdeki arşivden tozlu dosyaları çıkarıp yeniden masaüstünüze taşır. Hiç yeni bir şey öğrenmeseniz dahi, hali hazırda ne kadarını bildiğinizi görerek özgüveninizi tekrar kazanırsınız.
Kendini Kurtarma Uygulaması

Hepimiz dalış becerilerini belli bir aralıkla tekrarlamamız gerektiğini bildiğimiz halde pek azımız bunu gerçekleştiririz. Ninenizden kalma sıkıcı kurallara dönüşü önce kafanızda canlandırdıktan sonra deneyin. 5 m'de yapacağınız emniyet beklemesi sırasında zamanınız ve havanız olacaktır. Neden maske tahliyesi gibi bir beceriyi denemeyesiniz? Veya alternatif hava kaynağınızı kullanmayasını z? Yüzeyde iken tekneye çıkmak için acele etmeye gerek yoktur, psikolojinizin hazır olması için bir başka “emniyet beklemesi”ni sıfır m'de yapabilirsiniz. Neden bu zamanı hava paylaşmak veya scubanızı çıkarıp tekrar kuşanmak için harcamayasınız? Dalış sonunda pratik yaparken dalış sürenizi harcamazsınız, başınız su içerisinde olmadığından da çok az risk alırsınız.

Kendine yardım için hava paylaşmaktan bahsettim. Her ne kadar dalış eşinizin ahtapotuna bağlı olsa da hava paylaşmak için değiş tokuş yapmayı başlatan siz olduğunuzda kendinizi koruyarak işe başlayın. Ben, aklıma en son gelecek veya ilk kez tanıştığım birisiyle pratik yapmam. Dalış eşinizle birlikte geliştirmek istediğiniz beceriyi doğru olarak yapabilirsiniz. Aksi taktirde sadece hata yaparsınız. Ayrıca daha soğukkanlı ve başarılı olmanız için dalış eşinize güvenin. En iyisi sizi ahtapottan çimlenirken gören divemaster’ın hemen tam bir kurtarma moduna girmeden sizin neleri yapabilir olduğunuzu öğrenmesine izin verin.

En önemli kendini kurtarma becerisi dahi yüzeyde kolayca çalışılabilir: Üzerindeki ağırlıklarıyla ölü bulunan balıkadam sayısının ne kadar çok olduğunu öğreninceye değin, ağırlıklardan kurtulmak veya bir kemerin tokasını çözmek bir beceri gibi görülmez. Balıkadamların biliyor olmalarına rağmen belki de yaşadıkları panik nedeniyle, kemerlerini sualtında çözmedikleri bir çok olay söz konusudur. Bu sebeple tekneye çıkmadan, kendinizi tehlike içerisinde gibi düşünün ve ağırlıklarınızdan kurtulun. (Onları atmak yerine platforma koyun.) Gereksiz gibi görülebilir ancak sizi acil durumda kurtaracak bir “kas hafızası” yaratırsınız. Bir güvenlik sosisini kullanmak da gene ihtiyacınız olana kadar kolayca yapılabilir olduğunu düşündüğünüz ancak sığ suda çok fazla pratik yapılması gereken becerilerdendir.

Kendini kurtarma için, yüzerlik kontrolü gerçekten basit ve kritik bir dalış becerisidir. Birçok dalış kazası balıkadamların yüzerliklerinin kontrolünü kaybetmeleri nedeniyle olur. Acil durum olduğunda en önemli göreviniz nötr durumda kalmayı başarmaktır çünkü kontrolsüz olarak yükselirken başka problemlerle ilgilenemezsiniz. Kusursuz yüzerlik doğru ağırlık alarak (Genellikle minimum ağırlık alarak) başlar ve en önemli tecrübeniz ağırlığınızı giderek azaltıp elinize dalış eşiniz için aldığınız 1 kg’ı sığ sudaki güvenlik beklemesinde ona vermenizdir
.
Açıkçası hava temin edemediğiniz durumda, uygun hızda acil çıkış çok önemli bir beceridir. Boğulmaktan kurtulmak için dakikada 10 m'den çok daha hızlı çıkış mümkündür. Doğru uygulama ile -Ciğerlerimizdeki havayı çıkış boyunca sürekli boşaltarak- emboli oluşmasını da önlemiş oluruz. Her şeyi doğru yapsanız dahi hızlı çıkış her durumda tehlikelidir. Bu sebeple çoğu eğitmen öğrencilerine acil çıkışın nasıl yapılması gerektiğini söylemesine rağmen onların acil çıkış pratiği yapmasını istemez. Belki de böyle davranmaları daha iyi bir fikirdir.

Kendinizi kurtarmak için ekipman kullanın

Sadece ekipman ile yeterli olunmaz ancak kendini kurtarmada yeterli olabilmek için bazı malzemeler cidden önemlidir. İlk başta alternatif hava kaynağı çok önemlidir. Günümüzde ikinci kademenin arızalanması çok az görülmesine rağmen ahtapot günümüzde standart bir ekipmandır ve esasında ahtapotunuz sizden çok dalış eşinize yardım içindir. Tesadüfen bir balıkadam havasını tamamen bitirmiş olduğunda dalış eşine yardım edebilmesi mümkün olmadığından bazen ahtapotun varlığı da yetmeyebilir.
Bir pony tüp veya Spare Air kendi tüpünüzdeki havayı kullanan ahtapottan daha uygundur. Derinlerden yükselirken yeterli ekstra havayı yanınızda taşımış olursunuz ve seyahatlerde fazla yer de işgal etmez. 20 cubic feet veya daha büyük pony veya benzeri tüp acil durumun giderilmesinde daha büyük imkan tanır ve karışık birtakım problemlerin çözümü için daha fazla zamanınız olur. İstediğinizi tercih edebilirsiniz fakat çok az, hiçten daha iyidir. Ayrıca çaparizden kurtulmak için kesici aletlerden birisine veya birkaçına; tekneden uzakta yüzeye çıktığınızda kullanmak için de yüzey sinyalizasyon cihazına ihtiyacınız olacaktır. En iyisi bıçağınızın birisini kolayca ulaşacağınız bir yerde diğerini ise elinizin altında tutmaktır. Günümüzde çoğu balıkadam misina veya balık ağını keserken tek elle kullanabilmeleri dolayısıyla 2 bıçak yerine makas taşımayı tercih etmektedirler. Yüzeyde çok ses çıkarabilmeli ve açıkça görünebilecek sinyali verebilmelisiniz.

Açıkçası bütün malzemelerinizin belli bir aralıkla elden geçirilip bakımlarının yapılması, en ihtiyaç duyduğunuz anda güvenilir şekilde hizmet etmeleri için önemlidir.

Kendini Kurtarmayı Tahayyül Etmek

Kendini kurtarmaya alışmak, kendini kurtarmaya yetebilmenin en önemli bölümüdür. Üç madde uygulanır: Aksiliği planlamak, aksiliği ortaya çıkarabilmek için bulunduğu konumun farkında olmak ve çözümü düşünmek-çoğu zaman terslikleri bertaraf etmek de “aman Allah’ım, aman Allah’ım, aman Allah’ım” şeklindeki kısır döngü içerisine girmenin önünü alır.

Dalışı planlamak her zaman “Olursa ne olur?”u içerisine alan bir oyundur.Çaparize olursam ne olur, havamı çabuk tüketirsem ne olur, kaybolursam ne olur? Öğrendiğiniz ve pratiğini yaptığınız acil durum tekniklerini tekrar ederek ihtiyaç duyduğunuzda doğru çözümü kafanızda canlandırabilirsiniz .

Dalış sırasında neler olduğunun ve sizin neler hissettiğinizin farkında olmalısınız. Dalış sırasında sık sık hava basıncını ve bulunduğunuz derinliği kontrol ederiz fakat nereye gittiğimizi, teknenin nerede olduğunu ve nasıl bir akıntı olduğunu da bilmeliyiz. Tüm ekipmanınızın üzerinizde olduğundan emin olmalısınız mesela ağırlık kemerini kaybetmiş olmayasınız. Ve kendinize, ne hissettiğinizi sormalısınız. Yoruluyor musunuz? Soğuk mu? Gergin misiniz? Bütün bunlar acil durumda, problemleri daha oluşup çığ gibi büyümeden, görmenize yardımcı olur.

Çok iyi bilinen formül “dur, nefes al, düşün sonra uygula” çözümü düşünmek için ideal anahtardır. Bu aynı zamanda paniği kontrol etmeye yardımcı olduğundan da çok iyi bir fikirdir de. Kriz anında gerçek bir düşman olan kolayca paniğe kapılmanıza da engeldir. Aniden kendinizi su yosununa veya misinaya yakalanmış bulduğunuzda adrenalin artışından dolayı telaşa kapılmanız çok doğaldır. Bu durumda en önemli göreviniz heyecanınızı kontrol altına almaktır. Bir başka açıdan bakıldığında, anksiyete korkunuzu çok çabuk artırarak panik oluşturur ve panik kapıdan girdiğinde sizin problemleri çözme yeteneğiniz pencereden çıkar. Ne kadar sualtına alışık da olsanız, mücadele etmek veya kaçmak paniğin doğurduğu iki sonuçtur. Başka hiçbir şey yapmadan önce tüm uğraşınızı durdurup heyecanınızı azaltmalısınız. Yavaş ve derin nefes alıp, aldığınız nefesi tamamen boşaltın. Nefes aldığınız sürece acil bir tehlike içerisinde olamazsınız.

Çok seyrek yaşanmasına rağmen ya regülatörünüz size hava vermeyi keser ve nefes alamaz iseniz ne olur? Bir şekilde regülatörünüz hava akışını kestiğinde ciğerlerinizdeki havanın size sağlayabileceğ i 1 dakika veya biraz daha fazla süreniz vardır. Buna rağmen saniyeler geçerken kendinizi kontrol altında tutarsanız ciğerlerinizdeki havayı akıllıca kullanmış olursunuz. Bütün bu acil duruma yönelik uygulamaları prova yaparak tekrarlamanın zamanıdır. Dalış öncesi olabilecekleri düşünüp gözünüzde canlandırın. Uygulamanın en iyi sıralaması pony tüpünüze ulaşabilmeniz, dalış eşinize doğru yüzmeniz veya ağırlıklarınızı atabilmeniz ve acil çıkışı yapabilmeniz şeklindedir. Planınız elinizin altında olması çok önemlidir. Alarm zilleri çalarken çözümü zamanında bulamayabilirsiniz.

Sağduyu çözümün bir parçasıdır da. Ağırlık kemeriniz açılarak belinizden kayıp gidiyorsa sakinleştirici bir nefes almak yerine hemen yakalamanız gerekir. Fakat çoğu kez sakinleşmek için ilk adım olarak çok önemli birkaç dakika gereksiz yere harcanır.

Sonra yapılacaklar daha önem arz eder. Çoğu zaman bir problem başka problemleri doğuracağından problem sayısı az iken adım adım çözmelisiniz. İlk önceliğiniz solumayı sağlamaktır. Hava temini tehditkar bir durum yaratmadan manometrenizi kontrol ederek ne kadar havanız kaldığını bilmelisiniz ki daha sonra problem olmasın. Maskeniz su almaya başlamış ve heyecan içerisindeyseniz hemen gereğini yapmalısınız. Yüzerliğinizin kontrolünüzün altında olduğundan emin olmalısınız. Dipteyken çoğu kez nötr kalmak yerine kendinizi negatif hale getirerek daha fazla denge sağlayabilirsiniz.

Artık kendi probleminizi kendiniz çözmeye başlayabilirsiniz. Nasıl çözeceğinizi planlayın, adım adım dikkatle ve şartların izin verdiği ölçüde yavaşça uygulayın. Problemlerin çözümü, çoğu kez yanınızda dalış eşiniz olmasına veya tek başına olmanıza göre değişmez. Dalış eşinizin rolü ihtiyaç duyduğunuzda yardımcı olmasıdır sizi yönlendirmesi değil ve kendini kurtarmada yeterli olmanız yeterli bir balıkadam olmanızdan daha zor değildir.

Ustalık ekipmanına hakim olmakla mümkündür. Sık aralıklarla ekipmanınızı yenileyip onların temiz, keskin ve çalışır durumda olmasını sağlamak en iyi yoldur. Kendinizi kurtarmak için sadece bıçak veya pony tüpünüzü kullanmayın, dalış becerilerinizi, tecrübenizi, sağlığınızı ve zekanızı da kullanın. Tüm araçlarınızı temiz, bakımlı ve keskin tutmalı ancak her büyük usta gibi gerektiğinde sadece kendinize güvenmelisiniz.

Yazı: By John Francis
Çeviren: Mehmet Avadan
Kaynak: Scuba Diving Magazine, Ocak 2007